Ερυθραία - κενταύριο, ιδιότητες και κένταυρος Χείρων!

Η ερυθραία ή κενταύριο είναι μικρό, ετήσιο ή διετές χορτάρι. Ο μίσχος αυξάνεται μέχρι 30 cm, διακλαδισμένος αρκετά στην κορυφή όπου πλαισιώνεται από μια τούφα μικρών, φύλλων. Τα πολυάριθμα ρόδινα ή κόκκινα λουλούδια προκύπτουν σε έναν τελικό κορυφαίο ρόδακα. Ευνοείται στις υγρές, σκιερές τοποθεσίες, τα κράσπεδα και τα λιβάδια. Τα φύλλα του είναι αντίθετα. Μίσχοι και φύλλα είναι άτριχα.

Στην μυθολογία
Το όνομα του γένους Κενταύριο προέρχεται απο το ελληνικό κένταυρος αναφορά στον Kένταυρο Χείρωνα που κατά την μυθολογία δίδαξε στους ανθρώπους τη θεραπευτική δύναμη των βοτάνων.
Οι μύθοι θέλουν τον Χείρωνα να είναι το παιδί του Τιτάνα Κρόνου και της Ωκεανίδας Φιλύρας – η τελευταία ήταν θεότητα των αρωμάτων, της θεραπείας, της γραφής και της ομορφιάς. Όταν η Τιτανίδα Ρέα, η νόμιμη σύζυγος του Κρόνου, πιάνει επ’ αυτοφώρω το παράνομο ζευγάρι, ο Κρόνος μεταμορφώνεται σε άλογο, ενώ η Φιλύρα καταφεύγει στο Πήλιο και γεννά τον Χείρωνα που είναι μισός άνθρωπος και μισός άλογο - φαίνεται λόγω της «αγχώδους» μεταμόρφωσης του πατέρα του. Η ίδια η Φιλύρα θα μεταμορφωθεί λίγο αργότερα στο ομώνυμο δέντρο, τη φιλύρα – το γένος Tilia-, ίσως από ντροπή, μην αντέχοντας να αντικρίζει το τερατόμορφο παιδί της.

Ο Χείρωνας ήταν αθάνατος και είχε κληρονομήσει από τη μητέρα του μια εξωραϊσμένη και ευγενική φύση, σε αντιδιαστολή με τους περισσότερους άλλους κενταύρους (διαφορετικής γενεαλογίας) που χαρακτηρίζονται από τα βίαια πάθη τους και τα αχαλιναγώγητα ζωώδη ένστικτά τους. Χρησιμοποιεί τα βότανα που φυτρώνουν στις πλαγίες του Πηλίου και παρασκευάζει φάρμακα με τα οποία θεραπεύει τα άρρωστα ζώα. Εξαιτίας των γνώσεων και του πράου χαρακτήρα του, άνθρωποι και Θεοί του εμπιστεύονται τη διαπαιδαγώγηση των διάσημων παιδιών τους. Έτσι, ήρωες όπως ο Αχιλλέας και ο Ιάσονας, εκπαιδεύονται πλάι στον σοφό κένταυρο και μαθαίνουν κυνήγι, μουσική και τη στρατιωτική τέχνη, ενώ ο ίδιος ο γιος του Απόλλωνα Ασκληπιός μυείται στην ιατρική τέχνη με τον Χείρωνα.

Πλούσια σε συμβολισμούς, η επίγεια μυθική ζωή του Χείρωνα τελειώνει όταν εκείνος θα παραχωρήσει την αθανασία του στον Προμηθέα. Προηγουμένως, ο Ηρακλής στη διένεξη με τους κενταύρους της Φολόης τον είχε κατά λάθος πληγώσει με δηλητηριασμένο βέλος, ποτισμένο στο αίμα της Λερναίας Ύδρας. Ο Χείρωνας, αν και τόσο ικανός θεραπευτής, δεν θα καταφέρει να θεραπεύσει τον εαυτό του και θα προτιμήσει να χαρίσει την αθανασία παρά να υποφέρει την αιώνια πληγή του. Στη συνέχεια μεταφέρεται τιμητικά στο στερέωμα σχηματίζοντας τον αστερισμό του Κενταύρου.

Ιστορικά στοιχεία:
Η ερυθραία ήταν βότανο γνωστό από την αρχαιότητα. Ο Διοσκουρίδης έδωσε το όνομα Κενταύριο στο φυτό γιατί σύμφωνα με τη μυθολογία ο Κένταυρος Χείρωνας θεράπευε τις πληγές με μία ποικιλία του φυτού – για τον λόγο αυτό ονομάζεται και «χόρτο του Χείρωνα».
Ο Αβικένας (11ο αιώνα) αναφέρεται στις θεραπευτικές ιδιότητες του βοτάνου. Ήταν δημοφιλές βότανο στη λαϊκή ιατρική.
Χρησιμοποιήθηκε για την ελονοσία ως υποκατάστατο του κινίνου. Για εκατοντάδες χρόνια είχε μεγάλη υπόληψη στην Ευρώπη όπου χρησιμοποιήθηκε ως πανάκεια για όλα εκτός της διάρροιας.
Οι Biett και Rocques την συνιστούσαν με ενθουσιασμό εναντίον των πυρετών, διαλειπόντων, περιοδικών, ελειογενών, τριταίων, τετατραίων. Την χορηγούσαν με μπύρα στους αναρρωνύοντες από πυρετικά νοσήματα, στους χλωρωτικούς, στους πάσχοντες από ατονία και ανευρυσμό του στομάχου, από λευκόρροια, υδρωπικία και για γενική τόνωση του οργανισμού.
Θεράπευαν τους πάσχοντες από ασκαρίδες με κλύσματα με το αφέψημα του φυτού. Ο Wedelius το χρησιμοποιούσε εξωτερικώς σε καταπλάσματα κατά της αλωπεκίας, καθώς και για τη θεραπεία των συριγγωδών, των ατονικών, των χοιράδων και των σκορβουτικών ελκών.
Χρησίμευε επίσης το αφέψημα της ερυθραίας για τη βαφή των μαλλιών. Με προσθήκη στυπτηρίας έδινε κίτρινο-πράσινο ή κίτρινο-λεμονί χρώμα και με την προσθήκη θειικού σιδήρου καφέ-πρασινωπό.

Συστατικά-χαρακτήρας:
Η ερυθραία έχει πικρή γεύση. Η πικρή της αξία είναι 1 προς 2000 ή 1 προς 3000. Αυτό σημαίνει ότι σε ανάλογη διάλυση ακόμη διατηρεί την πικράδα της. Οι ανθισμένες κορυφές του φυτού έχουν χρώμα κόκκινο και πικρή γεύση. Το φυτό περιέχει αρκετά πικρά γλυκοσίδια ( γεντιοπικρίνη, κενταπικρίνη, σουηταμαρίνη, γεντιοφλαβοσίδη, ερυθροκενταυρίνη), ενώσεις του νικοτινικού οξέως, ίχνη αιθέριου ελαίου, αλκαλοειδή (γεντιανίνη, γεντιανιδίνη και γεντιοφλαβίνη), φαινολικά οξέα, τριτερπένια (β-σιτοστερόλη, καμπεστερόλη, μπρασικετερόλη, στιγμαστερόλη, α και β αμιρίνη, ερυθροδιόλη), κηροειδή ύλη από την οποία εξάγεται ρητινώδης ουσία (κενταυρορητίνη,) παράγωγα ξανθονίνης, σάκχαρο.

Θεραπευτικές ιδιότητες ερυθραίας
Θεωρείται ένα από τα σημαντικότερα πικρά βότανα, που διευκολύνει την πέψη αυξάνει την έκκριση χολής, ορεκτικό, χολαγωγό, χωνευτικό. Χρησιμοποιήθηκε κατά της ελονοσίας πριν την επικράτηση του κινίνου, γι αυτό και σε μερικά μέρη της Ελλάδας το ονομάζουν ριγόχορτο >ρίγος. Εξωτερικά χρησιμοποιείται σαν επουλωτικό τραυμάτων και πληγών.

Άνθιση – συλλογή – χρησιμοποιούμενα μέρη:
Το φυτό ανθίζει από Ιούνιο έως Αύγουστο. Συλλέγεται κατά την εποχή της άνθισης, κατά προτίμηση τον Ιούλιο (όταν η ανθοφορία είναι πλήρης) και πρέπει να αποξηραίνεται αμέσως και να διπλώνεται μέσα σε χαρτιά, για να διαφυλάσσεται το χρώμα και οι ιδιότητες του βοτάνου.
Θεραπευτικές ιδιότητες έχουν τα αέρια μέρη του φυτού (φύλλα, στελέχη και άνθη).

Θεραπευτικές ιδιότητες και ενδείξεις:

Η ερυθραία έχει τις ιδιότητες της γεντιανής και μπορεί να την αντικαταστήσει αξιόλογα. Είναι βότανο πικρό, ηπατικό, ορεκτικό, χολαγωγό, εφιδρωτικό, χωνευτικό, εμετικό, αντιπυρετικό, αντισκορβουτικό, ελμινθοκτόνο και τονωτικό.
Η πικρή δράση του υποκινεί τις χωνευτικές εκκρίσεις. Η έκκριση του γαστρικού υγρού αυξάνεται μόλις ενεργεί το βότανο στις βλεννώδεις μεμβράνες του στόματος. Υποκινεί επίσης το συμπαθητικό σύστημα και την κυκλοφορία και έχει μια τονωτική επίδραση στην κυκλοφορία του αίματος.
Χρησιμοποιείται ως χωνευτικό και για τόνωση του γαστρικού.
Κύρια χρησιμοποιείται σε ανορεξία όταν συνδέεται με αδυναμία συκωτιού και είναι χρήσιμο βότανο για τη δυσπεψία ανεξαρτἠτου αιτίας. Δραστηριοποιεί τους σιελογόνους αδένες, το στομάχι, τους εντερικούς αδένες ανακουφίζοντας με τον τρόπο αυτό τη δυσκοιλιότητα και τα αέρια βελτιώνοντας την πέψη. Αυτή είναι ίσως η αιτία των ευεργετικών αποτελεσμάτων που έχει γενικότερα στον οργανισμό.
Είναι ήπιο καθαρτικό και όταν λαμβάνεται μετά από τα γεύματα, είναι μια άριστη θεραπεία για την καούρα. Όπως πολλά από τα πικρά τονωτικά, είναι αποτελεσματικό στη μείωση του πυρετού.
Είναι χρήσιμο σε κολίτιδα, κατασταλμένη εμμηνόρροια και αναιμία.
Αν λαμβάνεται για μεγάλη χρονική περίοδο συντελεί στην απώλεια βάρους. Ισχυρό αφέψημα δρα ως εμετικό. Ισχυρό έγχυμα ως εφιδρωτικό. Ελαφρύ έγχυμα ως τονωτικό.
Η λοσιόν που παρασκευάζεται από το βότανο που φύεται στην Ευρώπη, αφαιρεί από το δέρμα ατέλειες όπως φακίδες και στίγματα.
Είναι χρήσιμο σε ανθρώπους που κάνουν καθιστική ζωή και δεν γυμνάζονται.

Παρασκευή και δοσολογία:
Το έγχυμα παρασκευάζεται με 1 κουταλιά σε ένα φλιτζάνι νερό για 5-10 λεπτά.
Πίνουμε ένα φλιτζάνι μισή ώρα πριν τα γεύματα.
Σε βάμμα πίνουμε 1-2 ml τρεις φορές την ημέρα
Σε δυσπεψία συνδυάζεται καλά με σπειραία, ρίζα αλθαίας και χαμομήλι.. Για νευρική ανορεξία συνδυάζεται με ρίζα άρκτιου και χαμομήλι.
Εξωτερικά χρησιμοποιείται σε καταπλάσματα, πλύσεις, κλύσματα κ.λ.π.

Προφυλάξεις:
Η υπερδοσολογία μπορεί να προκαλέσει εμέτους και επιπλοκές. Να αποφεύγεται η χρήση στα παιδιά ενώ οι έγκυες μπορούν να χρησιμοποιούν το βότανο στη δοσολογία της ομοιοπαθητικής.

Πηγές: rosa-sempervirens.blogspot.gr
www.herb.gr